یکی از مصطلح‌ترین چیزهایی که در بازارهای مالی می‌شنوید، الگوی سر و شانه یا همان Head and Shoulders است و خیلی‌ها نمی‌دانند چطور باید با این الگو کار کنند یا آن را بکشند. در واقع مفهوم این الگو برای این افراد جا نیفتاده است. بعضی از معامله‌گران تازه‌نفس هم هستند که هیچ اطلاعی درباره الگوی هد اند شولدرز ندارند و برای اولین‌بار می‌خواهند با آن آشنا شوند. لیدوما فارکس بهترین جا برای شما است تا این موضوع را از صفر تا صد بیاموزید.
الگوهای کلاسیک
مطمئنم که برای خیلی از شماها اتفاق افتاده است که از محل کارتان خارج شده‌اید و با دیدن ابرهای سیاه گفته‌اید: باران در راه است! در راه رسیدن به خانه با دیدن نور خیره‌کننده‌ای به این فکر می‌افتید که کمی بعد صدای بلندی خواهید شنید که همان رعد و برق است و… . زندگی ما پر از این الگوها است و همه ما به طریقی از آن‌ها استفاده می‌کنیم. بعضی از این الگوها تنها برای افراد هوشمند نمایان می‌شوند و آن‌ها با استفاده از نظمی‌که در روند رخ دادن آن اتفاق وجود دارد، اتفاقات بعدی را پیش‌بینی می‌کنند و از این روش برای رسیدن به موفقیت کمک می‌گیرند.
یک روز یکی از همین افراد باهوش که در حال کار کردن با نمودارهای یک بازار مالی بود متوجه نظم خاصی در روندها و نوسانات می‌شود. به عنوان مثال او متوجه می‌شود که هر دفعه با دیدن الگویی مشابه الگوی سر و شانه، بازار واکنشی مشخص و قابل پیش‌بینی دارد. بنابراین او توانست از این طریق به کسب درآمد بپردازد.
ماجرای الگوهای کلاسیک همین بود که در بالا خواندید. یک الگوی خاص در نمودار ظاهر می‌شود و شما پیش‌بینی می‌کنید تا بازار دقیقا یک واکنش خاص بدهد. درست مانند وقتی که ابرهای سیاه را در آسمان می‌بینید و متوجه می‌شوید قرار است باران ببارد.
به چنین الگوهایی که در نمودار ظاهر می‌شوند الگوهای کلاسیک می‌گوییم. الگوهای کلاسیک در تحلیل تکنیکال بسیار استفاده می‌شوند به طوری که برخی صرفا از این الگوها برای معامله استفاده می‌کنند. به طور کلی تعداد محدودی از الگوهای معتبر وجود دارند اما اگر علاقه‌مند به تحقیق و جست‌وجو در این باره هستید می‌توانید با مطالعه بیشتر به تعداد بسیار زیادی از الگوهای کلاسیک دست پیدا کنید. یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین الگوهای کلاسیک، الگوی سر و شانه یا الگوی هد اند شولدرز است که ترجمه مستقیمی از عبارت انگلیسی Head and Shoulders به حساب می‌آید.
الگوها چه کمکی به ما می‌کنند؟
الگوهای کلاسیک یک مزیت بزرگ دارند و آن هم این که بدون دردسر برای شما پول پارو می‌کنند! مزیتی که این الگوها دارند، سادگی در تحلیل نمودار است و شما می‌توانید با یک نگاه آن‌ها را تشخیص دهید و معامله باز کنید. به خاطر همین مزیت بزرگ است که بسیاری از معامله‌گران ترجیح می‌دهند به جای آموختن نکته‌های پیچیده و گنگ در تحلیل تکنیکال، از الگوهای کلاسیکی مانند الگوی سر و شانه استفاده کنند.
مزیت دیگری که این الگوها برای تریدرها دارند این است که می‌توان اعتبار بالایی برای آن‌ها قائل بود و به قول خودمانی می‌توانیم روی آن‌ها حساب ویژه‌ای باز کنیم. معمولا الگوهای کلاسیک، سیگنال‌های معتبری را منعکس می‌کنند و ریسک معاملاتی کمتری دارند.
اگر دقت کنید از کلمه «معمولا» در بیان اعتبار الگوهای کلاسیک استفاده کردیم؛ دلیل این است که هر چیزی در بازار تا حدودی قابل حدس زدن است و هرگز نمی‌توانیم روند بازار را به طور صد در صدی پیش‌بینی کنیم. با این وجود الگوی سر و شانه یکی از الگوهایی است که اعتبار بالایی دارد و معامله‌گران به محض دیدن آن، معامله خود را ثبت می‌کنند. الگوی سر و شانه نسبت به سایر الگوها سخت ایجاد می‌شود اما اگر ایجاد شود نتیجه‌ای بسیار مطلوب و قابل پیش‌بینی خواهد داشت. به بیان بهتر، آینده بازار طوری که ما حدس می‌زنیم پیش خواهد رفت.
در ادامه می‌خواهیم به معرفی 0 تا 100 الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال بپردازیم اما قبل از پرداختن به این موضوع پیشنهاد می‌کنیم مطالب لیدوما فارکس را از طریق پیج اینستاگرامی دنبال کنید. این طوری سریع‌تر و آسان‌تر است.
الگوی سر و شانه چیست؟
الگوی سر و شانه دقیقا همان چیزی است که آن را نام‌گذاری کرده‌اند. در این الگو سه قله ( یا سه دره) با ارتفاع‌های مختلف وجود دارد که ارتفاع دو قله از آن‌ها یکسان و دیگری بلندتر است. بدون فوت وقت می‌رویم سراغ شکل تا بررسی الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال را ملموس‌تر ادامه دهیم:
همان طور که در تصویر مشاهده می‌کنید اجزای یک الگوی سر و شانه به قرار زیر هستند:
- سر
- شانه‌ها
- خط گردن
این الگو به سادگی تداعی‌کننده اندام یک انسان است که شانه‌ها در اطراف و سر در ارتفاع بلندتری قرار دارد و خط گردن جداکننده این اندام از سایر بدن است. بنابراین به خاطر سپردن الگوی هد اند شولدرز ساده است. در زیر مثالی از این الگو در نمودار مشاهده می‌کنیم:
نکته‌ای که وجود دارد این است که الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال کم‌تر از سایر الگوها به وجود می‌آید و هر چه تایم‌فریم‌های خود را افزایش دهیم، تعداد کمتری از آن می‌یابیم اما اعتبار بالایی دارد و قابل اطمینان است. همچنین در پیدا کردن این الگو باید محتاط باشید چرا که هر 3 دره یا 3 قله‌ای، الگوی سر و شانه نیست. ممکن است با کوچک‌ترین اشتباه، خود را دچار ضرر و زیان کنید. برای پیشگیری از این مشکل بهتر است تا با انواع الگوهای سر و شانه آشنا شویم.
انواع الگوی سر و شانه + نمونه‌های درست
الگوی سر و شانه دو شکل کلی دارد که اصلی‌ترین شکل آن در قسمت قبل بیان شد. این الگو عموما در بالاترین قیمت رخ می‌دهد و شامل دو قله کوتاه و یک قله بلند است. شکل زیر:
شکل بعدی الگو، کاملا برعکس الگوی قبلی است. یعنی به جای قله‌ها، دره قرار می‌دهیم. به این شکل که دو دره با عمق برابر داریم و عمق دره سوم از دیگر دره‌ها بیشتر خواهد بود. این نوع سر و شانه با اسم سر و شانه معکوس شناخته می‌شود و بیشتر در پایین‌ترین قیمت به وجود می‌آید. مانند شکل زیر:
این دو الگو شکل‌های درست الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال هستند و اعتبار بالایی دارند. در قسمت بعد می‌خواهیم چند نمونه از رایج‌ترین شکل‌های نادرست از این الگو را معرفی کنیم تا اگر اشتباه شما هم بود، رفع شود.
انواع الگوی سر و شانه + نمونه‌های نادرست
ضرب‌المثل هر گردی، گردو نیست در این جا صدق می‌کند. برخی از کاربران بلافاصله بعد از خواندن بخش‌های ابتدایی مقاله صفحه را می‌بندند و سراغ نمودار می‌روند و هر الگوی مشابه سر و شانه‌ای را که مشاهده کردند به حساب Head & Shoulders می‌گذارند. این اشتباه باعث می‌شود تا معامله‌های این افراد غلط از آب درآید و به ضرر منجر شود.
برای جلوگیری از چنین اشتباهاتی دو راهکار ارائه می‌دهیم. اولین راهکار، تمرین است. توصیه می‌کنیم بعد از خواندن این مطلب سراغ چارت بروید و سعی کنید در تایم‌فریم‌های مختلف، الگوی هد اند شولدرز را پیدا کنید. یکی از راه‌های آسان برای رسم این الگو استفاده از ابزارهای تریدینگ ویو است (این قسمت ویژه معامله‌گران بازار فارکس است و نیازمند کار با وب‌سایت Tradingview است. برای مشاهده آموزش ثبت‌نام اینجا کلیک کنید).
راهکار دوم آشنایی با اشتباهات رایجی است که توسط سایر افراد اتفاق می‌افتند. چند نمونه از الگوهای اشتباه بعلاوه علت اشتباه بودن آن‌ها آورده شده‌اند.
این شکل الگوی سر و شانه نیست چرا که در این الگو حتما باید سر در بین دو شانه قرار گیرد. تصور اندام یک انسان می‌تواند درک درستی به شما بدهد. بنابراین شکل درست این است که قله بلندتر در وسط دو قله کوتاه‌تر قرار گیرد.
این شکل نیز اشتباه است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این الگو این است که ارتفاع شانه‌ها یکسان باشد. در غیر این صورت الگو، نامعتبر خواهد بود.
یکی دیگر از رایج‌ترین اشتباهاتی که در استفاده از الگوی هد اند شولدرز به وجود می‌آید، ترسیم الگو به شکل بالا است. برخی تصور می‌کنند که دو قله هم‌ارتفاع و یک قله با ارتفاع متفاوت رسم کرده‌اند و می‌توانند از آن با عنوان الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال خود استفاده کنند اما اشتباه است. الگو باید دو شانه کوتاه و یک سر بلند داشته باشد. نباید شانه‌ها بلندتر باشند.
این تصویر نیز اشتباه است. در بخش‌های قبل به مراتب گفتیم که شکل صحیح الگوی هد اند شولدرز باید مانند اندام یک انسان رسم شود و رسم سه قله (یا سه دره) با ارتفاع‌های یکسان غلط است. این الگو با نام الگوی سه‌قله شناخته می‌شود که در مقالات دیگر لیدوما فارکس بررسی شده است. برای دسترسی می‌توانید وارد صفحه مجازی لیدوما فارکس شوید.
معامله با الگوی سر و شانه
همه چیز به آموختن شکل و شمایل الگوها ختم نمی‌شود و ما باید روش کار با آن‌ها را بیاموزیم. در این بخش دو شکل کلی معامله با الگوی سر و شانه را بررسی خواهیم کرد.
الگوی سر و شانه نزولی
سر و شانه نزولی به این دلیل نزولی نام‌گذاری شده است که روند بعد از آن نزولی خواهد بود. به بیان دیگر، الگوی کلاسیک سر و شانه از نوع الگوی کلاسیک تغییر روند یا بازگشتی است. در واقع اگر روند ما قبل از تشکیل الگو صعودی باشد، با مشاهده سر و شانه متوجه می‌شویم که قرار است روند نزولی شود و بازگردد. به همین دلیل به این الگو بازگشتی می‌گوییم و الگوی زیر را سر و شانه نزولی می‌نامیم.
بنابراین می‌دانیم که باید در یکی از قیمت‌های اوج، معامله فروش باز کنیم چرا که روند نزولی خواهد شد اما سوال این است که معامله فروش خود را در چه نقطه‌ای ایجاد کنیم؟
یک کاندید برای فروش، شانه دوم است (رنگ قرمز) اما اگر اهل ریسک نیستید صبر کنید تا قیمت باز هم پایین بیاید و الگوی سر و شانه تکمیل شود، سپس در خط گردن معامله فروش باز کنید (رنگ سبز). به عنوان گزینه بهتر می‌توانید بیشتر صبر کنید چرا که احتمال دارد قیمت بعد از برخورد به خط گردن مقداری صعودی شود و سپس روند ریزشی پرقدرت خود را شروع کند. در نتیجه بهترین گزینه برای فروش، مثلث آبی است که در شکل زیر مشاهده می‌کنید:
شما می‌توانید حد ضرر خود را در ارتفاع شانه‌ها قرار دهید و حد سودتان را تا عمقی بگذارید که روند صعودی قبلا از آن جا شروع شده است. به عنوان یک گزینه دیگر می‌توانید به اندازه ارتفاع سر از نقطه فروش پایین بروید و حد سودتان را در آن نقطه قرار دهید. در شکل زیر جزئیات ترسیم شده‌اند:
روش اول با رنگ قرمز و روش دوم با رنگ سبز نمایش داده شده است.
توجه: همیشه منتظر اصلاح قیمت بعد از برخود با خط گردن نمانید. گاهی قیمت بلافاصله خط گردن را می‌شکند و با قدرت ریزش خود را ادامه می‌دهد. اگر تصمیم دارید معامله فروش باز کنید بهترین کار فروش پله‌ای است. یک بار در خط گردن بفروشید و در صورتی که قیمت تا نیمی از ارتفاع شانه صعود کرد، یک معامله فروش دیگر باز کنید. همچنین باید حجم معاملات خود را به درستی مدیریت کنید. این کار با عنوان مدیریت ریسک و سرمایه شناخته می‌شود و انتظار می‌رود تا شما با چنین مفهومی آشنا باشید.
الگوی سر و شانه صعودی
این الگو دقیقا مشابه الگوی سر و شانه نزولی است اما برای درک بهتر مجددا آن را بررسی می‌کنیم.
این الگو عموما در نازل‌ترین قیمت بازار ایجاد می‌شود و روند قبل از تشکیل آن نزولی است. بنابراین انتظار داریم تا بعد از تکمیل الگو، قیمت صعودی شود. معامله‌گران با مشاهده سر و شانه صعودی در کمین هستند تا معامله خرید باز کنند.
بهترین مناطق خرید در الگوی هد اند شولدرز صعودی به ترتیب با رنگ‌های آبی، بنفش و سیاه مشخص شده‌اند:
حد سود و ضرر نیز مشابه بخش قبل است؛ حد ضرر را در عمق شانه و حد سود را هم‌ارتفاع شروع روند نزولی قرار دهید.
نکته‌هایی درباره الگوی هد اند شولدرز (Head & Shoulders)
الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال همیشه معتبر نیست و باید برای اطمینان از صحت آن بررسی‌های لازم توسط معامله‌گر یا تحلیل‌گر انجام شود. نکته‌های زیر بسیار مهم هستند؛ از آن‌ها غافل نشوید!
نکته 1: الگوی سر و شانه نزولی در بالاترین قیمت (در قله قیمتی) و سر و شانه صعودی در پایین‌ترین قیمت (در دره قیمتی) معتبر هستند در غیر این صورت تضمین نمی‌شود که به احتمالات ما منجر شوند. در واقع هر الگویی که در بین روند ایجاد شود یا در روند معکوس خود به وجود آید، نامعتبر است.
مثال : این مثال نشان می‌دهد که سر و شانه صعودی در اوج قیمت نامعتبر است:
نکته 2: خط گردن می‌تواند ناراست و کج باشد. بنابراین معاملات ما بر اساس نوع این خط تغییر می‌کند. اگر این خط توسط قیمت شکسته شود، می‌توانیم وارد معامله شویم. پیشنهاد می‌کنیم در تریدهای خود، خط گردن را رسم کنید و حتما آن را در نظر بگیرید.
نکته 3: الگوی سر و شانه می‌تواند به نتیجه درستی منجر نشود. پس حتما حجم خود را کنترل کنید و همیشه حالات بد را مد نظر قرار دهید.
نکته 4: استفاده از الگوی‌های کلاسیک به ویژه الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال به تنهایی کارساز نیستند. بهتر است همیشه سیگنال‌های دیگر را نیز بررسی کنید و در صورتی که چند سیگنال با یکدیگر همخوانی داشتند وارد معامله شوید.
نگاهی هم به این مقاله بیندازید: مدیریت سرمایه در بورس + معرفی اصول مدیریت ریسک
